Updating Aadhaar card आजच्या डिजिटल युगात आधार कार्ड हे प्रत्येक भारतीय नागरिकासाठी सर्वात महत्त्वाचे ओळखपत्र ठरले आहे. सरकारी योजना असो, बँकिंग सेवा असो, शैक्षणिक प्रवेश असो किंवा खाजगी क्षेत्रातील अनेक सुविधा असोत, सर्वत्र आधार कार्डाची आवश्यकता भासते. हाच विचार करून भारतीय विशिष्ट ओळख प्राधिकरण म्हणजेच UIDAI सतत आधारची सुरक्षा आणि विश्वासार्हता वाढवण्यासाठी प्रयत्नशील आहे. आता विशेषतः मुलांच्या आधार कार्डबाबत नवा नियम लागू करण्यात आला आहे ज्यामध्ये सात वर्षांचे वय पूर्ण झाल्यावर बायोमेट्रिक अपडेट करणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. हा निर्णय देशभरातील लाखो कुटुंबांना प्रभावित करणारा असल्याने पालकांनी याकडे गांभीर्याने पाहणे आवश्यक आहे.
मुलांच्या आधारमध्ये बायोमेट्रिक अपडेट का आवश्यक
नवजात किंवा लहान वयातील मुलांचे आधार कार्ड तयार करताना बायोमेट्रिक डेटा म्हणजेच छायाचित्र, बोटांचे ठसे आणि डोळ्यांचे स्कॅन घेतले जात नाहीत कारण या वयात शरीराचे वैशिष्ट्ये स्थिर नसतात. मात्र मूल जसजसे मोठे होत जाते तसतसे त्याचे बोटांचे ठसे आणि डोळ्यांचे नमुने कायमस्वरूपी होतात. यामुळे सात वर्षांचे वय पूर्ण होताच आधारमध्ये बायोमेट्रिक माहिती अद्यतनित करणे आवश्यक ठरते. या प्रक्रियेत मुलाचे नवीन छायाचित्र तसेच सर्व दहा बोटांचे ठसे आणि दोन्ही डोळ्यांचे स्कॅन घेतले जातात. यामुळे आधार डेटाबेस अधिक विश्वासार्ह होतो आणि भविष्यात मुलांना ओळख तपासणीसाठी कोणतीही अडचण भासत नाही.
UIDAI चे नवीन नियम आणि धोरण
UIDAI आणि केंद्रीय माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालयाच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार सात वर्षांचे वय पूर्ण झाल्यावर लगेचच मुलांचा बायोमेट्रिक अपडेट करणे अनिवार्य आहे. पालकांनी आपल्या भागातील जवळच्या आधार सेवा केंद्रात जाऊन ही प्रक्रिया पूर्ण करावी. वेळेवर अपडेट केल्यास ही सेवा पूर्णपणे मोफत उपलब्ध आहे. मात्र नियोजित कालावधी संपल्यानंतर अपडेटसाठी शंभर रुपयांचे शुल्क आकारले जाते. हा नियम देशभरातील सर्व राज्यांमध्ये लागू करण्यात आला आहे. पालकांनी मुलांच्या भविष्यातील गरजांचा विचार करून हा अपडेट लवकरात लवकर करून घेणे हितावह ठरेल.
कोणत्या मुलांसाठी हा नियम लागू
UIDAI ने स्पष्ट केले आहे की पाच ते पंधरा वर्षांच्या वयोगटातील ज्या मुलांचे आधार कार्ड तयार झाले आहे त्यांना हा बायोमेट्रिक अपडेट करणे बंधनकारक आहे. या निर्णयाचा मुख्य उद्देश आधार डेटाबेस अधिक अचूक आणि विश्वसनीय बनवणे आहे. शिष्यवृत्ती, शिक्षणातील प्रवेश प्रक्रिया, आरोग्य योजनांचा लाभ घेणे अशा अनेक क्षेत्रांसाठी अद्यतनित आधार आवश्यक ठरते. भविष्यातील नोकरी किंवा सरकारी सेवा मिळवतानाही याचा थेट फायदा होणार आहे.
वेळेवर अपडेट न केल्यास होणारे परिणाम
जर पालकांनी मुलांचे बायोमेट्रिक अपडेट वेळेत केले नाही तर भविष्यात शैक्षणिक प्रवेश प्रक्रियेत अडथळे येऊ शकतात. शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज नाकारला जाऊ शकतो किंवा आरोग्य व सामाजिक योजनांचा लाभ मिळण्यात समस्या येऊ शकते. UIDAI च्या नियमानुसार काही वेळा आधार निष्क्रिय होण्याची शक्यता देखील असते. त्यामुळे या गोष्टीकडे दुर्लक्ष करणे धोकादायक ठरू शकते. आज जवळपास प्रत्येक सेवेसाठी आधार अनिवार्य असल्याने अद्यतनित आधार कार्ड असणे हीच खरी सुरक्षितता आहे.
प्रक्रिया आणि सोय
बायोमेट्रिक अपडेट करण्यासाठी पालकांनी आपल्या मुलासह जवळच्या आधार सेवा केंद्रात जावे लागते. तेथे मुलाचे नवीन छायाचित्र, सर्व बोटांचे ठसे आणि डोळ्यांचे स्कॅन नोंदवले जातात. ही संपूर्ण प्रक्रिया फक्त पंधरा ते वीस मिनिटांत पूर्ण होते आणि सुरक्षितपणे माहिती UIDAI च्या डेटाबेसमध्ये साठवली जाते. सात वर्षांचे वय पूर्ण झाल्यावर हा अपडेट मोफत केला जातो. मात्र उशीर झाल्यास ठराविक शुल्क आकारले जाते. त्यामुळे मुलगा किंवा मुलगी सात वर्षांचे होताच ही प्रक्रिया पूर्ण करणे सर्वात योग्य ठरते.
शिक्षण क्षेत्रातील महत्त्व
शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेशासाठी आज आधार कार्ड अनिवार्य करण्यात आले आहे. प्राथमिक शाळेतील प्रवेशापासून ते उच्च शिक्षणापर्यंत प्रत्येक टप्प्यावर आधारची गरज भासते. शिष्यवृत्ती अर्ज, परीक्षा फॉर्म किंवा डिजिटल शिक्षण व्यवस्थेत विद्यार्थ्यांची ओळख निश्चित करण्यासाठी अद्यतनित आधार अत्यावश्यक आहे. जर बायोमेट्रिक माहिती अपडेट केली नसेल तर या प्रक्रियांमध्ये अडचणी येऊ शकतात. त्यामुळे शिक्षणाशी संबंधित कोणत्याही अडथळ्यांपासून वाचण्यासाठी पालकांनी वेळेवर ही कार्यवाही करणे आवश्यक आहे.
आरोग्य सेवांमध्ये आधारची भूमिका
सरकारी आरोग्य योजना जसे की आयुष्मान भारत, राष्ट्रीय आरोग्य मिशन किंवा लसीकरण कार्यक्रम यामध्ये आधार कार्डची मागणी वाढली आहे. कोविड-१९ नंतर आरोग्य क्षेत्र डिजिटल झाल्याने सर्व नोंदी आधारशी जोडल्या जात आहेत. मुलांच्या आरोग्य तपासण्या, विमा योजना किंवा आपत्कालीन वैद्यकीय सेवांसाठी अद्यतनित आधार उपयुक्त ठरतो. त्यामुळे आरोग्याच्या दृष्टीनेही बायोमेट्रिक अपडेट महत्वाचे आहे.
सामाजिक योजना आणि भविष्यातील तंत्रज्ञान
सरकारच्या अनेक सामाजिक कल्याण योजनांचा लाभ घेण्यासाठी आधार कार्ड अनिवार्य आहे. डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर योजनांमधील रक्कमही थेट आधार जोडलेल्या खात्यात जमा केली जाते. भविष्यात डिजिटल इंडिया अंतर्गत नवीन सेवा येतील ज्या कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि आधुनिक तंत्रज्ञानावर आधारित असतील. या सर्वांसाठी अचूक ओळख आवश्यक असल्याने अद्यतनित बायोमेट्रिक डेटा असलेला आधार मुलांच्या भविष्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे.
निष्कर्ष
UIDAI ने लागू केलेला मुलांच्या आधार कार्डमधील बायोमेट्रिक अपडेटचा नवा नियम अत्यंत महत्त्वाचा आहे. सात वर्षांचे वय पूर्ण होताच ही प्रक्रिया पूर्णपणे मोफत केली जाते. पालकांनी वेळ वाया न घालवता आपल्या मुलांचे आधार तातडीने अपडेट करावे. हे केल्यामुळे मुलांच्या भविष्यातील शिक्षण, आरोग्य, शिष्यवृत्ती तसेच विविध सरकारी योजनांचा लाभ घेण्यात कोणतीही अडचण येणार नाही. आधार बायोमेट्रिक अपडेट केवळ एका कागदपत्राचा प्रश्न नसून तो मुलाच्या संपूर्ण भविष्यासाठी सुरक्षिततेची हमी आहे.
Disclaimer
या लेखातील माहिती विविध ऑनलाइन स्रोतांवर आधारित आहे. आम्ही याची पूर्णपणे सत्यता हमी देत नाही. कृपया कोणतीही अधिकृत कार्यवाही करण्यापूर्वी UIDAI च्या अधिकृत संकेतस्थळावर किंवा जवळच्या आधार सेवा केंद्राशी संपर्क साधावा.