आपल्या वाडवडील मंडळींनी सांगितलेली “आला पोळा कपाशी सांभाळा” ही म्हण आजही खरी ठरते. पोळा अमावस्या आणि कपाशीची फवारणी यांचा संबंध फक्त परंपरेपुरता नसून त्यामागे शास्त्रीय कारणे आहेत. अनेक शेतकरी आजही ही परंपरा पाळतात, पण त्यामागील कारण काय आहे, हे फार कमी लोकांना माहिती आहे. चला तर जाणून घेऊ या परंपरेमागील विज्ञान.
पोळा अमावस्या आणि कपाशी फवारणीचे जुने नाते
गावागावात पोळ्याच्या सुमारास कपाशीवर फवारणी करण्याची प्रथा आहे. हा काळ कपाशी पिकाच्या पातेधारणा, फुलधारणा आणि फळधारणा अवस्थेला महत्वाचा असतो. याच काळात गुलाबी बोंडअळी आणि इतर रसशोषक किडींचा प्रादुर्भाव वाढतो. त्यामुळे फुलगळ, पातेगळ कमी करण्यासाठी आणि उत्पादन वाढवण्यासाठी ही फवारणी उपयुक्त ठरते.
वैज्ञानिक कारणे
अकोला येथील पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाच्या शास्त्रज्ञांच्या मते, पोळा अमावस्येच्या आधी आणि नंतर गुलाबी बोंडअळीचे पतंग मोठ्या प्रमाणावर अंडी घालतात. ही अंडी ५ ते ६ दिवसांनी उगवतात आणि पिकावर नुकसान करतात. त्यामुळे या काळात केलेली फवारणी पिकाला मोठ्या प्रमाणावर संरक्षण देते.
फवारणी कधी करावी?
- पोळ्याच्या दोन दिवस आधी किंवा पोळ्याच्या दिवशीच फवारणी करणे सर्वात फायदेशीर ठरते.
- जर पोळ्यानंतर फवारणी केली, तर औषधांची निवड बदलते.
पोळ्याच्या आधीची फवारणी
पोळ्याच्या आधी फवारणी करताना लिंबोळी अर्क किंवा अझाडीरेक्टीन वापरल्यास झाड कडू होते आणि पतंग अंडी घालण्यापासून टाळतो. यासोबत पोलीस किंवा प्रोफेक्स सुपर यापैकी एखादे कीटकनाशक व टॉनिक वापरावे.
पोळ्यानंतरची फवारणी
जर पोळ्याच्या आधी फवारणी झाली नसेल, तर पोळ्यानंतर प्रोफेक्स सुपर वापरणे फायदेशीर ठरते. हे औषध आळी, रसशोषक किडी तसेच अंड्यांवरही प्रभावी असते. यासोबत बुरशीनाशक आणि टॉनिकही वापरता येते.
Disclaimer
ही माहिती केवळ शैक्षणिक आणि मार्गदर्शक उद्देशाने दिलेली आहे. शेतीसंबंधी निर्णय घेण्यापूर्वी कृषी तज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
शेतकऱ्यांचे प्रश्न (FAQ)
पोळा अमावस्या आणि कपाशी फवारणी यांचा संबंध काय आहे?
पोळा अमावस्येच्या काळात गुलाबी बोंडअळी मोठ्या प्रमाणावर अंडी घालते, त्यामुळे फवारणी केल्यास पिकाला संरक्षण मिळते.
फवारणी करण्यासाठी योग्य वेळ कोणता आहे?
पोळ्याच्या दोन दिवस आधी किंवा पोळ्याच्या दिवशी फवारणी करावी.
पोळ्याच्या आधी कोणती औषधे वापरावी?
लिंबोळी अर्क, अझाडीरेक्टीन, तसेच पोलीस किंवा प्रोफेक्स सुपर आणि टॉनिक वापरता येते.
जर पोळ्यानंतर फवारणी केली, तर कोणते औषध घ्यावे?
पोळ्यानंतर प्रोफेक्स सुपर सोबत बुरशीनाशक आणि टॉनिक घेऊन फवारणी करावी.
ही माहिती सर्वत्र लागू आहे का?
होय, पण प्रत्यक्ष वापरासाठी स्थानिक कृषी तज्ञांचा सल्ला घेणे योग्य राहील.